Công trình kỷ niệm 100 năm Bích Khê
Lê-Quốc Ân - Lê Sơn - Vân Ngữ
Bích khê được biết đến rộng rãi trong cả nước như là một nhà thơ lớn trong phong trào thơ mới , là người dẫn đầu trường phái tượng trưng trong thơ mới thời tiền chiến . Các nhà phê bình văn học , nhà văn , nhà thơ nổi tiếng đều đánh giá cao thơ Bích khê . Nhà thơ Chế Lan Viên cho rằng Bích khê là người gieo hạt giống mới cho thơ Việt nam . Thi sĩ Hàn Mặc Tử thì nói rằng thơ Bich khê là một đoá hoa thần dị . Nhà nghiên cứu văn học nổi tiếng Hoài Thanh cũng đã viết rằng Bich khê có những câu thơ hay nhất trong thơ Viẹt nam . Nhà thơ Tế Hanh thì bảo Bích khê và Thanh thảo là những người đã làm rạng danh miền đất Quảng trên thi đàn Việt nam . ..
Bich khê sinh trưởng trong một gia đình có truyền thống cách mạng . Ông nội Lê Trọng Khanh đã uống thuốc độc tuẩn tiết để khỏi hợp tác với gian thần Nguyễn Thân chống phá phong trào yêu nước . Ông chú Lê Trọng Kha là một trong những du kích Ba tơ đầu tiên , đã bị giam giữ và xử tử tại nhà ngục Kon Tum . Anh chị em và gia đình Bích Khê có nhiều người là cán bộ cách mạng tập kết ra Bắc năm 1954 hoặc ở lại miền Nam hoạt động cách mạng trong lòng địch .
Bích khê là nhà thơ tài hoa , được nhiều người Việt nam trong và ngoài nước yêu mến . Thơ Bích khê đã nhiều lần được xuất bản . Nhiều bài đã được dịch ra tiếng Pháp , tiếng Anh và được phổ biến trong giới nghiên cứu văn học ở nước ngoài . Tại thành phố Hồ chí Minh , cuộc hội thảo về thơ Bích khê đã được Nhà văn hoá Thanh niên và Hội Nghiên cứu và Giảng dạy Văn học TP HCM tổ chức năm 1997 . Năm 2005 một cuộc hội thảo có qui mô quốc gia về Bich khê do Hội Nhà văn Việt nam và tỉnh Quảng ngãi được tổ chức tại thanh phố Quảng Ngãi và đã gây nên tiếng vang lớn trong nước . Gần đây HĐND tỉnh Quảng ngãi cũng đã đặt tên đường Bích khê cho đoạn đường dẫn từ thành phố về quê hương của nhà thơ .
Năm 2016 sắp đến là năm kỷ niệm 100 tuổi của Bích khê . Lãnh đạo tỉnh đã có chỉ đạo thực hiện một số công trình kỹ niệm nhân sự kiện này , trong đó có công trình Nhà lưu niệm Bích Khê đã chứng tỏ sự trân trọng và niềm tự hào của lãnh đạo và nhân dân tỉnh nhà đối với một nhà thơ quê hương đã góp phần tích cực vào nền văn học đất nước .Nhà lưu niệm sẽ là điểm tham quan , là một trong những điểm nhấn văn hóa độc đáo của địa phương và chuyển tải được hồn thơ Bích khê , là lưu trữ tư liệu hình ảnh có liên quan đến cuộc đời và tác phẩm của Bích khê tạo điểm đến của những người yêu thơ nhạc và yêu thơ Bích Khê .Nhà lưu niệm cũng còn là nơi được dùng để tổ chức sinh họat giao lưu văn hóa , trình diễn thơ nhạc của địa phương với qui mô sức chứa khỏang 100 – 150 người tham dự.
Với mục đích và ý nghĩa đó , gia đình Bích khê và nhà thiết kế Vân Ngữ - người yêu thơ Bích khê, đã đề xuất một mô hình với các ý tưởng chủ đạo như dưới đây :
1-Nhiều nhà phê bình văn học và người đọc thơ Bích khê đều có nhận xét trong thơ Bích khê có sự kết hợp tuyệt vời giữa âm nhạc và hội họa và đặc biệt là có nhạc tính cao . Thơ Bich khê tự nó đã là những hợp âm - lúc thì du dương réo rắt , lúc thì lạ lùng huyền ảo trong một thanh bằng .. Cũng trong cảm nhận này , nhà phê bình văn học nội tiếng thời bấy giờ Hoài Thanh đã cho rằng trong bài “Tì Bà” có những câu thơ hay nhất Việt nam :
Ô ! hay buồn vương cây ngô đồng
Vàng rơi ! vàng rơi : thu mênh mông
Cảm nhận này sẽ được xử dụng xuyên suốt trong thiết kế vườn thơ Bích Khê , là phần chủ lực của công trình . Vườn thơ , có diện tích khoảng 1500 m2 sẽ bao gồm trọng tâm là hai bầu đàn : đàn Tì Bà và đàn Nguyệt được lồng ghép vào ở hai cao độ khác nhau trong đó cây đàn Nguyệt (còn gọi là đàn Kìềm) được đặt ở phía trên .Đây là loại đàn đặc biệt không có lỗ thoát âm,tiếng vang lên trong bầu. Còn cây đàn Tỳ Bà lại được bố trí nằm dưới cây đàn Nguyêt và có nửa phần chôn sâu vào lòng đất . Bố cục này kết hợp với những phiến đá lát theo khắp lối đi trong vườn thơ tạo cho người xem ấn tượng về những thanh âm huyền bí, sự rung cảm bí ẩn mà nhà thơ đã gởi tới chúng ta qua rất nhiều bài thơ.
Cả hai bầu đàn trên có chung một cần đàn kéo dài từ trên bầu đàn Nguyệt cho Tthất nằm trên hồ sen . Khu vực hai bên cần đàn sẽ được sắp đặt các lối đi uốn lượn chung quanh các cụm đá và cây cảnh với nhiều cung bậc về cao độ khác nhau . Một số câu thơ và lời bình tiêu biểu về thơ Bích Khê sẽ được khắc chạm lên những tảng đá này.
2- Cần đàn từ trên cao kéo dần xuống phía Trà thất . Trà thất được thiết kế theo không gian mở , có mái là một lá sen lớn úp ngược và có nền là một chiếc lá ngô đồng lật ngữa . Trà thất nằm trong hồ nước có sen bao bọc tạo nên hình nửa vầng trăng ứng với lời tuyệt mệnh của nhà thơ :
.. Sau nghìn năm nữa trên trần thế ,
Hồn vẫn về trong bóng nguyệt soi ...
Trà thất hình lá sen nằm trên hồ sen , điểm nhấn thứ hai của công trình , còn thể hiện không gian đạo hạnh Phật giáo là chổ dựa tinh thần của nhà thơ trong những ngày cuối đời . Chính giữa Trà thất sẽ bố trí thiền tượng Bích Khê nhìn về hướng chính đông , nơi có bia đá tưởng niệm tổ tiên .
3- Từ Trà thất nhìn dọc theo cần đàn , sẽ thấy một đài tưởng niệm nhỏ ở ngay chính giữa bầu đàn mà phía trên là một tảng đá có đỉnh nhọn vút lên bầu trời . Tảng đá với dòng chữ : " Đời đời ghi tạc ân đức tổ tiên " được bố cục theo hình một bài vị và hai bên có khắc chạm hoa văn tạo thành 2 chữ L , chữ tắt của tiền Lê và hậu Lê trong lịch sữ dòng họ Lê Việt nam .Bia đá được đặt nơi đỡ dây đàn ( ngựa đàn )và từng bậc thang đi dọc xuống cần đàn tạo nên ý nghĩa con người đã được hun đúc và kế thừa từ nhiều đời . Bố cục này nói lên tinh anh của Bích Khê là kết tụ từ huyết thống nhiều đời Lê và cũng nói lên lòng thành kính của nhà thơ đối với tổ tiên .
4-Bao quanh vườn thơ là biểu tượng của 49 chim Lạc - được gắn chung quanh tường bao của công trình với ý nghĩa là mỗi một con người được gắn liền với dòng tộc và với tiến trình lịch sử của dân tộc.
Dưới chân đàn chim lạc có một số bức phù điêu chạy dọc theo tường ghi lại phối cảnh thị tứ Thu xà từ thời mà nhà thơ sinh sống và thể hiện trong tác phẩm :
…Nơi đây thành phố đời ngưng mạch
Dưới chân đàn chim lạc có một số bức phù điêu chạy dọc theo tường ghi lại phối cảnh thị tứ Thu xà từ thời mà nhà thơ sinh sống và thể hiện trong tác phẩm :
…Nơi đây thành phố đời ngưng mạch
Mấy nàng lai khách vẫn buồn mơ
Đường lên Hội quán sương khuya xuống…
5- Bố cục công trình trong đó có nhiều không gian mở cùng với kết cấu âm thanh ,ánh sáng và màu sắc công trình sẽ được sặp đặt để tạo ra tính thơ mộng , huyền ảo đồng thời vừa có thể chuyển đổi để vườn thơ mang vóc dáng một tiểu phim trường /hoặc và sân khấu mở nhằm phục vụ cho một số sinh họat văn hóa của địa phương
