Để tưởng nhớ đến các Thầy giáo Pháp văn của tôi
Huỳnh Ngọc Phiên
Chauds! Chauds! Les marrons! *Đấy là những tiếng Pháp mà tôi buộc phải đọc lần đầu tiên trong đời…
Giọng quê mùa và cứng đờ của anh chàng nhà quê lên tỉnh học được chào đón bằng một trận cười thỏa thích của các bạn cùng lớp, mùa thu năm 1958… cách đây vừa đúng 55 năm… Tôi còn nhớ rất rõ là bằng tất cả sự cố gắng trong thẹn thùng, tôi cũng đã đọc hết bài học Pháp văn ngắn ngủi đó.
Có lẽ các bạn sẽ thắc mắc tại sao đó lại là lần đầu tôi đọc tiếng Pháp? Số là sau ba năm ở nhà vì không đậu vào được lớp Đệ Thất ** trường công, tôi đã nhảy lớp vào Đệ Lục*** nên chưa được hoc đọc một bài tiếng Pháp nào trong chương trinh năm Đệ Thất . Và thật chẳng may cho tôi, Thầy giáo gọi tên tôi ngay trong buổi học Pháp văn đầu tiên đó!
Thời gian tiếp sau, tôi chăm chỉ học hành và dần dà tôi say mê tiếng Pháp. Qua chương trinh Pháp văn và Việt văn, tôi được học những đoạn văn hay vô cùng, phù hợp với tuổi mộng mơ của mình ở những năm cấp hai Trung học.Tôi mơ ước được làm chú chăn cừu trong Những vì sao lạc của Alphonse Daudet,được cô con gái chủ nhà xinh đẹp tựa đầu lên vai tôi mà ngủ, giữa đồng rộng trời đêm.
Rồi tôi mơ màng mường tượng những đêm trăng thanh tại quê nhà nghèo khó thành những đêm trăng huyền diệu ở những chốn hoang vu trong tác phẩm của Chateaubriand. Đặc biệt nhất là những bài viết về mùa Thu của Anatole France khiến tôi ôm ấp mãi hình bóng của cậu bé đi qua vườn Luxembourg
Những cố gắng học tiếng Pháp của tôi đã mang lại ít nhiều kết quả. Đặc biệt nhất là trong hai năm cuối của cấp hai, nhờ sự dạy dỗ tận tâm và nghiêm khắc của một Thầy giáo đứng tuổi, thể hiện qua những cái “cú đầu” đau điếng, tôi góp nhặt được một vốn tiếng Pháp khá tốt – tốt đối với một trường trung học ở thị xã nghèo nàn như thị xã Quảng Ngãi của tôi ngày ấy. Khi chuẩn bi thi Trung học Đệ nhất cấp, tôi cũng đã dùng được một bộ sách Toán viết bằng tiếng Pháp mượn từ một người bạn thân, thuôc gia đình khá giả . Tôi sung sướng làm sao khi giải được khá dễ dàng tất cả các bài thi môn Toán trong các kỳ thi trước đó, tổ chức ở Pháp hay ở các nước thuộc địa, được gom lại trong bộ sách . Điều này giúp tôi vững tin hơn trong kỳ thi sắp đến.
Trong giờ học Pháp văn cuối cùng của năm Đệ Tứ, Thầy bảo chúng tôi đại khái như sau: Người ta thường nói chia ngọt xẻ bùi, còn tôi, tôi xin chia niềm thống khổ.Qua thời gian học tập với tôi, hy vọng là các anh chị đã nhận rõ một điều. Đó là tôi không bao giờ ăn cắp thời giờ của các anh, các chị. Ngày nay, các anh chị giống như những cô gái sắp theo chồng, sẽ rời mái trường này để đi đến những môi trường khác. Tôi chúc các anh chị thành công . Tôi cũng hy vọng rằng trên mọi bước đường đời, các anh chị sẽ sử dụng nghiêm túc thời gian trong công việc, như để tỏ lòng tưởng nhớ đến một người Thầy cũ… Nói xong Thầy bước nhanh ra khỏi lớp, khuôn mặt hiện lên nhiều xúc động. Và tôi rời trường mang theo lời dặn dò thân thương đó của Thầy tôi!
Sau kỳ thi, với kết quả tương đối tốt, tôi được tuyển thẳng vào lớp Đệ Tam ( lớp 10) trường Trần Quốc Tuấn, trường “xịn” nhất của tỉnh nhà, thời đó. Nơi đây, tôi được học tiếng Pháp với Thầy giáo vừa tốt nghiệp Đại học Sư Phạm Huế, vào dạy. Thầy trẻ trung vui vẻ nhiều so với các Thầy ở trường cũ của tôi. Vốn tiếng Pháp tôi được giàu có thêm một bậc, dù thời gian dành cho một học này không nhiều, bởi tôi đi theo ban Toán. Và cũng từ đó, tôi tìm đọc thêm sách Toán viết bằng tiếng Pháp. Một điều ghi đậm mãi trong tâm trí tôi là các tác giả này đều thận trọng ghi rõ mình là “ancient elève de l’École Normale Supérieure” – cựu học sinh trường Cao đẳng Sư phạm… Thế đó, người ta tự hào về trường cũ của mình như thế đó! Do tính tò mò, tôi được nghe nói và biết qua sách vở, là một số nhà trí thức đầu đàn của nước ta, cũng đã xuất thân từ trường Cao đẳng Sư phạm : Hoàng Xuân Hãn, Trần Đức Thảo, Hồ Hữu Tường, Phạm Duy Khiêm… là những người như vậy…
Tôi còn được học Pháp văn một số giờ ở năm thứ nhất tại trường Đại học Sư phạm Huế. Vì là một môn phụ, lại do một thầy giáo rất tài tử người Pháp- Thầy Rossignol - dạy một vài buổi rồi biến mất, rồi lại xuất hiện,… nên tôi chẳng thu thập được là bao, ngoài việc “dạn mồm, dạn miệng” hơn khi nói tiếng Pháp.
Tôi bắt đầu tập tò đọc sách Toán bằng tiếng Anh từ năm thứ hai bậc Đại hoc. Anh ngữ trở thành ngôn ngữ chính tôi dùng trong sinh hoạt nghề nghiệp từ đó. Tiếng Pháp bị quên dần, quên dần…
Chuyến du lịch ”Sắc Thu Vàng” của Vietravel đã mang tôi đến Paris
Đầu tiên chúng tôi tìm ngươi rao bán hạt dẻ nóng. Ngay trước ngày ra đi, tôi đã nhũ lòng là phải tìm mua và ăn cho được những trái marron đã làm tôi bối rối ngày nào, áng chừng cũng vào dạo này của 55 năm về trước…Thế nhưng tôi có thấy gì đâu! Với cuộc sống thay đổi nhanh chóng như hiện giờ, làm sao tìm được những gì của năm, sáu mươi năm cũ. Hay trước nữa …! Tôi tự an ủi như vậy mặc dù cũng thấy nao nao buồn.
Đi dọc theo giòng sông Seine , tôi hỏi người hướng dẫn đâu là cầu Mirabeau. Anh cho biết là cầu này nằm tận bên quận 16 mà lộ trinh của tour này sẽ không đi qua. Thấy tôi có vẻ hơi buồn, để lộ ít nhiều thất vọng, anh hỏi tôi vì sao lại quan tâm đến cầu ấy. Tôi nói là có một người bạn của mình làm việc cho Chương trinh Môi trường của Liên hiệp quốc, nhiều năm ở gần cầu này. Rồi như để cố moi trí nhớ, tôi đọc mấy câu thơ của Apollinaire: Sous le pont Mirabeau, coule la Seine ( Dưới cầu Mirabeau, dòng sông Seine lặng lờ trôi) , … rồi chấm dưt ở đoạn Les jours s’en vont, je demeure ( ngày tháng ra đi, tôi còn ở lại) như được thể hiện trong bài Tình Xa của Trịnh Công Sơn mà một thời tôi vô cùng yêu thích… Cũng bàn về bài thơ này, trong chuyến đi dự hội nghị tại Paris đầu năm 1999, đồng nghiệp người Pháp của tôi đã cam đoan là Apollinaire không thể nhìn thấy được dòng nước sông Seine như đã viết trong bài thơ bất hủ này, vì cả đời, Apollinaire luôn say sưa với rượu và thơ! Có đâu thì giờ để ngắm dòng nước chảy!
Phải đợi đến ngày vào dùng cơm trưa tại một nhà hàng Việt nam ở quận 13, tôi- và nhất là nửa kia của tôi - đã nhặt được mấy trái marron rơi xuống bên đường, quanh các gốc cây. Mấy người khác trong đoàn cũng tham gia nhặt giúp và chúng tôi đã gom được không dưới mười lăm hạt nâu nâu xinh xắn… Sau đó, khi xe chạy trên các nẻo đường theo hành trinh của tour, tôi thấy thêm rất nhiều hạt marron rụng đầy quanh gốc khóm cây. Có lúc tôi muốn đề nghị cho xe dừng lại để nhặt thêm cho thật nhiều … nhưng chương trình rất hạn hẹp về thới gian nên tôi chỉ biết nhìn các hạt này với nhiều tiếc nuối…
Mùa Thu Paris thật đẹp. Bạn phải lên tháp Eiffel để có thể nhìn quanh Paris Paris Seine , cảnh tượng hiện ra trên hai bên bờ sẽ cho bạn thấy sự hài hòa của kiến trúc xưa với khung trời mùa Thu mát dịu. Tôi mời bạn tham gia một chuyến du lịch như thế, khi có thể, để tự mình thưởng thức lấy.Vì tôi không đủ khả năng diễn tả nhiều hơn được.
Tôi cũng nao nao buồn vì không được nhìn “mùa Thu âm thầm, bên vườn Lục xâm” ( thơ Cung Trầm Tưởng) bởi vườn Luxembourg Paris Paris
Có một điều khác cũng khiến tôi suy nghĩ. Bây giờ, bạn có thể đến Paris Paris !...Hỏi ra mới biết anh này đến từ Bồ Đào Nha ( Portugal
Buổi chiều tối trước khi rời Paris Bangkok Paris
Sau khi anh bạn ra về, vợ chồng tôi buồn bã vứt bỏ những trái marron đã nhặt, để nhẹ hành trang lên đường đi tiếp. ..
*Nóng! Nóng!Những hạt dẻ! ( Hạt dẻ nóng đây!) , Đệ Thất** = lớp sáu bây giờ; *** Đệ Lục = lớp bảy bây giờ